Groene energie voor iedereen

Hij wilde zo snel mogelijk zijn schulden afbetalen. Vincent Schotel (32) nam zijn uitgaven onder de loep, zegde abonnementen op, maar kwam er niet uit. “Afgelopen winter besloot ik om zo lang mogelijk de kachel uit te doen om geld te besparen.” Heel de winter bleef het gaskacheltje in zijn tijdelijke huurwoning langs de Noordendijk in Dordrecht uit. “Ik ging vroeger naar bed om onder de dekens te liggen, kreeg rugklachten door de kou, durfde niemand thuis uit te nodigen uit schaamte. Terwijl ik juist mensen om me heen nodig had omdat ik depressief was.”

Schotel is een van de vele Nederlanders die op meerdere fronten in de knel kwam door zijn energierekening. Mensen als hij willen graag hun woning verduurzamen om energie te besparen, maar kunnen het niet betalen. Of hebben om mee te beginnen geen eigen huis waar ze zelf over kunnen beslissen.

Subsidies naar de rijkeren

Het huidige klimaatdoel van Nederland en andere EU-landen is om in 2050 helemaal CO₂-neutraal te zijn. Om dat te bereiken moet de hele samenleving meedoen. Ook burgers wordt gevraagd om bij te dragen aan de overgang van fossiele brandstoffen naar hernieuwbare energiebronnen als zonne- en windenergie. Bijvoorbeeld door te investeren in zonnepanelen, warmtepompen, huisisolatie en elektrische auto’s.

In Nederland heeft iedereen toegang tot elektriciteit en gas. In sommige ontwikkelingslanden ligt dat anders, daar koken mensen op kolen en houtvuurtjes, waarbij ze rook inademen. Luchtvervuiling kan ziek maken. “In dit geval valt het gebruik van schonere brandstoffen binnen het recht op gezondheid en adequate huisvesting. Maar het is lastig om te concluderen dat ieder mens recht heeft op duurzame ‘groene’ elektriciteit uit zijn stopcontact”, aldus Hesselman. “Er bestaat vooralsnog geen individueel recht op duurzame energie. Mensen kunnen zich er niet op beroepen, waardoor overheden geen verplichting hebben om het te regelen.”

Zelf energie besparen

Voor de overgang van fossiele naar duurzame energie in huis zijn mensen vooral aangewezen op hun eigen gedrag. We moeten achter eigen voordeur aan de slag. Organisaties als het Klimaatverbond Nederland organiseren bijvoorbeeld sessies om huishoudens met een migratieachtergrond er meer bij te betrekken. Bij deze groep is nog weinig bewustzijn over energie besparen of omgaan met het milieu, concludeerden onderzoekers van Kennisplatform Integratie & Samenleving.

Schotel helpt mensen om thuis energie te besparen. Hij werkt tegenwoordig als energieconciërge in Dordrecht en omringende gemeenten. Op een elektrische bakfiets, lekker milieubewust, gaat hij langs de deuren. Behoefte aan meer wooncomfort? Bewoners krijgen gratis tips en materiaal om de woning te isoleren. Het woord ‘armoede’ noemt hij bewust niet. “Ik vraag of er klachten zijn, zoals tocht of klapperende deuren. Daarna lopen we een rondje door het huis. Ik heb altijd LED-lampen, tochtstrips en waterbesparende douchekoppen bij me, die ik gelijk installeer.”

Hij komt vooral over de vloer in sociale huurwoningen, waar vaak meer nodig is dan een tochtstrip. “Ik zie mensen die isolatiefolie bedoeld voor onder de vloer op de ramen plakken om extra energie te besparen. Veel bewoners zijn lager opgeleid en weten niet hoe ze bijvoorbeeld om dubbel glas moeten vragen bij de woningbouwcorporatie. Of hoe ze moeten discussiëren over huurverhoging als de huisbaas maatregelen wil nemen om het pand te verduurzamen.”

Huisbaas verplichten

Woningen die én het minst zuinig zijn én onderdak bieden aan de meest kwetsbare huishoudens moeten voorrang krijgen bij verduurzaming, staat in het rapport van TNO, waar ook rechtsgeleerde Hesselman aan meeschreef. “Om het eerlijk te doen moet geld vanuit de overheid naar de laagste inkomens gaan. Denk aan voorrang met subsidies, of gewoon het hele bedrag voor zonnepanelen en dergelijke vergoeden.”

Probleem blijft dat mensen met een huurhuis niet zelf de controle hebben over plaatsing van iets als een warmtepomp. Als huurder ben je afhankelijk van de huisbaas. “Misschien kan de overheid huisbazen gaan verplichten tot verduurzaming”, oppert ze. “Daarover wordt op gemeentelijk, nationaal en Europees niveau ook gesproken. Maar wie plukt daar de vruchten van? Een huurder in energiearmoede heeft niks aan een lagere gasrekening als de kosten van zonnepanelen of isolatiemaatregelen worden doorgerekend in de huurprijs.” Overigens wisten huurders recent de isolatie van hun woning af te dwingen via de rechter, maar dat kan alleen als je bereid bent een redelijke huurverhoging te accepteren.