Op seks beluste Romeinen?

Op het verkeerde been

Hoe komen we aan dat beeld van de wellustige Romein? Het laatste hoofdstuk van het boek toont aan dat dit een creatie is van latere tijden. Schaamte rond naaktheid en seksualiteit is een erfenis uit het christendom en het was schilders daarom niet geoorloofd om erotische schilderijen te maken. De Romeinse goden in hun naaktheid vormden een uitzondering en die mogelijkheid grepen de schilders dan ook veelvuldig aan.

Het idee dat Romeinen veel van orgies hielden is van recentere datum en komt door het veelvuldig gebruik ervan in porno. Dit is niet op waarheid gebaseerd: er is maar één voorbeeld van een orgie in Romeinse teksten terug te vinden, aldus de auteurs. Gevaert en Mattelaer spelen met dit soort associaties en vooroordelen van de lezer. Ze maken een opzetje, waardoor je denkt je vooroordeel bevestigd te zien, en tonen dan hoe het echt zat. Deze opzet werkt vrij goed, je wordt als lezer regelmatig op het verkeerde been gezet.

Van A tot Z

Het boek is thematisch opgezet en elk hoofdstuk beschrijft een ander onderdeel van het intieme Romeinse leven. De onderwerpkeuze is opvallend compleet. Van seksuele voorkeuren tot het huwelijksleven en van het ideale lichaam tot aan intieme hygiëne.

In het hoofdstuk over allerlei soorten seksuele handelingen komt ook echt van alles langs: masturbatie, prostitutie, anale seks, orale seks, en aparte voorkeuren zoals seks met mensen met dwerggroei. Er staan heel veel interessante weetjes in het boek en tijdens het lezen had ik regelmatig een aha-erlebnis. Zo zijn er bijvoorbeeld wel vijftig woorden in het Latijn voor sekswerkers, meer dan in enige andere taal, volgens de auteurs. Bordelen waren toen de gewoonste zaak van de wereld, er rustte geen taboe op.

Het hoofdstuk over verschillende genders is ook verhelderend. Homoseksualiteit wordt vaak gezien als geaccepteerd in de oudheid, maar de auteurs leggen haarfijn aan uit dat dit niet het geval was. Een echte man liet zich volgens de Romeinen niet door een ander penetreren én hij had altijd de macht over degene die hij penetreerde. Dat was bijvoorbeeld bijna altijd een jonge slaaf. Twee volwassen mannen die openlijk een gelijkwaardige relatie hadden, werden beschimpt omdat zij geen echte mannen zouden zijn.

Wie meer over een onderwerp wil lezen, vindt bij elk hoofdstuk een beknopte biografie. Het boek is daarnaast heel mooi vormgegeven met veel grote en gekleurde foto’s van archeologische vondsten die goed de tekst illustreren. Verder zijn er nog enkele kleine onderwerpen die los worden besproken in ‘vluggertjes’, zoals lingerie, obscene taal en geboortebeperking. Die zijn leuk voor de afwisseling, maar ze hadden ook prima onderdeel van de reguliere tekst kunnen zijn.

Op het randje?

De auteurs hebben zich gericht op de periode dat het Romeinse rijk op zijn hoogtepunt was, van de eerste eeuw voor tot de derde eeuw na christus. Er zijn namelijk veel teksten en archeologische vondsten uit die tijd bewaard gebleven. Met de context die de auteurs hierbij bieden, krijg je als lezer een goed beeld van wat de Romeinen vonden van intieme onderwerpen. En met ‘de Romeinen’ bedoel ik vrije mannen: vrouwen en slaven hadden geen stem.

Het boek is bedoeld voor voor iedereen die meer wil weten over het intieme leven in die tijd. Het is gebaseerd op recent wetenschappelijk onderzoek, maar toch makkelijk leesbaar, ook zonder veel klassieke kennis. Het onderwerp seks wordt expres niet te serieus benaderd. De woordkeuze vind ik echter niet altijd geslaagd. En dan bedoel ik niet de grofheid van de vertaalde teksten, maar zogenaamd humoristisch bedoelde tussenkopjes als ‘Nichten met naam’ over bekende homoseksuelen. Of over de echtgenote als dame én hoer, ‘een ideaal dat veel hedendaagse mannen nog steeds koesteren… of niet?’. Pfff.

Al met al een interessant en leerzaam boek. Natuurlijk zullen er ook lezers zijn die dit boek erbij pakken vanwege de expliciete teksten en afbeeldingen, maar daar doe je het wel mee tekort. De manier waarop seksualiteit wordt beleefd zegt namelijk veel over een cultuur.