Het lijkt vaak onbegonnen werk om iemand anders van mening te doen veranderen. Toch is het niet onmogelijk, want als je terugblikt in de geschiedenis hebben we grote veranderingen doorgemaakt in ons collectieve denken. Dat laat David McRaney zien in dit boek.
We leven in gepolariseerde tijden, waarin groepen mensen als het gaat om grote maatschappelijke onderwerpen – klimaat, corona, stikstof – lijnrecht tegenover elkaar staan. En die andersdenkenden kom je gewoon tegen in je eigen bubbel: je beste vriend blijkt opeens een antivaxer of een complotdenker (ik noem deze omdat de ideeën ver van mij afstaan, maar vul hier gerust je eigen voorbeelden in).
In zo’n geval wil je misschien het debat aangaan, maar hoe pak je dat aan? Hoe kan je iemand op andere gedachten brengen? Op die vraag probeert wetenschapsjournalist David McRaney een antwoord te vinden in het boek Hoe verander je een mening? Hij slaagt daar heel goed in, maar heeft zoveel te vertellen, dat je als lezer soms wel je best moet doen om niet de draad kwijt te raken.
Grote veranderingen
Voor wie de moed al een beetje had opgegeven, hier eerst het goede nieuws: er blijken allerlei technieken te zijn om iemand van gedachten te doen veranderen. Bovendien laat de auteur zien dat we eigenlijk heel goed zijn in het veranderen van onze mening. Het speelt namelijk al een belangrijke rol in onze menselijke evolutie (zie kader). Maar ook de afgelopen decennia hebben zich grote veranderingen voorgedaan in onze (westerse) manier van denken, zoals bijvoorbeeld over het homohuwelijk. Ook de meningen over legalisatie van softdrugs en politiegeweld zijn in relatief korte tijd veranderd.
Verschillende technieken
En er is nog meer goed nieuws. Tijdens zijn zoektocht naar overtuigingstechnieken kwam McRaney allemaal groepen mensen tegen die zich hier op een of andere manier mee bezighouden. Zo ontstond er in 2012 een techniek (deep canvassing) vanuit het grootste LHBTIQ+-centrum ter wereld in Los Angeles, waarbij lange empathische gesprekken worden gebruikt om iemands overtuigingen te helpen veranderen. Maar ook komt de auteur in aanraking met Street Epistomology, een online community waarvan de leden samen op zoek gaan naar de beste manier om een gesprek te voeren, door personen te laten reflecteren op hun eigen redeneringen. Verder blijken er nog vergelijkbare technieken te bestaan met namen als Smart Politics en motiverende gespreksvoering.
Allemaal komen ze eigenlijk op hetzelfde neer: door de juiste vragen te stellen help je je gesprekspartner zelf nog eens na te denken waarom hij tot een bepaalde mening is gekomen. Op zo’n manier kan hij er in sommige gevallen achter komen dat hij een denkfout heeft gemaakt.
Groepsdieren
Daar is dus met hulp van goede gesprekstechnieken doorheen te prikken. Maar dan nog is het vaak moeilijk omdat onze denkbeelden sterk worden bepaald door de groep waarmee we omgaan. McRaney sprak voor zijn boek ook met verschillende complotdenkers: vaak zijn zij teleurgesteld in het leven omdat ze niet tot de heersende elite behoren. Bij andere complotdenkers voelen zij zich opeens deel van een ‘nieuwe elite’. Hun leven krijgt weer zin omdat ze bij een uitverkoren groep behoren.
Tegenover mensen buiten de groep staan complotdenkers vaak wantrouwig. Om toch het gesprek met een andersdenkende aan te gaan helpt het om een nieuwsgierige en meelevende toehoorder te zijn.
Ieder zijn eigen verhaal
Dat we makkelijk denkfouten maken laat McRaney uitvoerig zien in het hoofdstuk waarin hij uitlegt hoe ons brein informatie verwerkt. Eigenlijk denken we altijd vanuit bepaalde narratieven die we hebben gevormd in ons hoofd. Nieuwe informatie proberen we altijd eerst in te passen in dit narratief. Als de informatie hier niet goed inpast, zijn we niet snel geneigd om ons narratief op te geven. Daartoe zijn we pas bereid als we heel veel van die tegenwerpingen hebben gehad.
Neem je de centrale route of de perifere route?
Afbeelding van Gerd Altmann via PixabayBovendien kost denken energie en mensen verbruiken liever niet te veel energie. De auteur vergelijkt dit met de manier waardoor we door een stad navigeren. Daarbij kun je ervoor kiezen om dwars door de stad te gaan. Dit is de ‘centrale route’: daarbij moet je je langzaam voortbewegen door de menigte, goed opletten en zorgvuldig navigeren. Veel mensen kiezen liever voor de ‘perifere route’, waarbij ze het centrum vermijden, meer vaart kunnen maken. Om een goed beeld van de stad te vormen moeten ze het minder hebben van de details. Ze varen meer op eenvoudige emotionele aanwijzingen. En dat is precies hoe de meeste mensen hun overtuigingen vormen.
Ditzelfde principe zit het boek volgens mij soms ook een beetje in de weg. De auteur gaat ervan uit dat de lezer in dit boek de centrale route neemt: dat hij alle informatie als een spons in zich opneemt en alle details wil weten. Het siert de schrijver dat dat zijn uitgangspunt is. Toch denk ik dat elke lezer soms even een sprintje wil trekken en minder behoefte heeft aan details. En dat er wel wat anekdotes en uitweidingen weggelaten mogen worden. Misschien een leuke gimmick voor een volgende druk: zowel een centrale als een perifere route door het boek aanbieden.
Lees ook het interview met schrijver David McRaney: