Waarom wij zo goed zijn in na-apen

Er gaat geen dag voorbij zonder het voelen van emoties. Emoties kleuren ons leven, beïnvloeden hoe we situaties interpreteren en hebben effecten op hoe we omgaan met andere mensen. Emoties zijn niet alleen voor onszelf, maar door een heel pakket van signalen – waaronder gezichtsuitdrukkingen, lichaamstaal en stemgebruik – laten we andere mensen zien hoe we ons voelen. Sterker nog, mensen zijn erg goed in het spiegelen van elkaars emoties. Maar waarom eigenlijk?

Nabootsen onder het vergrootglas

Het spiegelen van gezichtsuitdrukkingen is de laatste jaren een belangrijk onderwerp in de wetenschap. Inmiddels weten we dat hele jonge baby’s verschillende emotionele signalen, waaronder gezichtsuitdrukkingen, kunnen spiegelen [1]. Daarnaast is er bewijs dat dit ook gebeurt bij de nauwst aan de mens verwante apensoorten – bonobo’s en chimpansees [2]. Het spiegelen van emotie is dus iets wat blijkbaar een belangrijke functie heeft (of heeft gehad) in de evolutionaire geschiedenis van grote mensapen (waaronder wij mensen).

Spiegelen gebeurt vaak snel en automatisch. Als we in het lab foto’s van mensen die bijvoorbeeld boos, blij, of verdrietig kijken aan proefpersonen tonen, zien we dat ze deze gezichtsuitdrukkingen ook spiegelen. Soms is dit zelfs met het oog bijna niet te zien, maar met speciale sensoren kunnen we de activatie van spieren in het gezicht alsnog meten. Vaak spiegelen we emoties ook zonder dat we het zelfs doorhebben! In mijn onderzoek kijk ik urenlang naar verschillende soorten emoties, en dan valt het me soms op dat ik mijn proefpersonen ook aan het na-apen ben.

Sociale ‘lijm’

Spiegelen speelt dus een prominent rol in zowel ons eigen leven als onze evolutionaire verleden, maar waar is het precies goed voor? Eén theorie stelt dat spiegelen een sociale functie heeft: als een soort ‘lijm’ dat leidt tot soepelere interacties met andere mensen. Door de emotionele signalen van andere mensen te spiegelen zijn mensen beter in staat om anderen te begrijpen [3].

Als ik op jou lijk, dan begrijp ik jouw gedrag en emoties beter, is het idee. Inmiddels weten we ook dat spiegelen veel andere positieve sociale functies heeft. Mensen die elkaars gezichtsuitdrukkingen spiegelen zijn hierdoor meer in ‘sync’ met elkaar. Onderzoek heeft aangetoond dat deze synchronisatie de kans vergroot dat mensen elkaar vertrouwen, met elkaar samenwerken, en elkaar leuk vinden [4].

Nog veel onzekerheden

Toch zijn er nog steeds dingen die we niet weten over het spiegelen van emoties. Bijvoorbeeld: hoe ontwikkelt dit proces tijdens de kinderjaren? Zijn kinderen net zo goed als volwassenen als het om het spiegelen gaat? En leidt het spiegelen van emoties in kinderen tot beter vertrouwen of kans op samenwerken, net zoals bij volwassenen? In mijn PhD-onderzoek wil ik dit inzichtelijk maken door middel van verschillende gedragsexperimenten en fysiologische metingen. Zo hoop ik mensen er meer bij stil te laten staan over hoe belangrijk en complex emoties eigenlijk zijn, en vooral in de kinderjaren!