Amfibieën vertellen ons hoe gezond de natuur is

Het belang van amfibieën in de natuur en wetenschap

Amfibieën houden insectenpopulaties, en dus plagen, onder controle. Ze helpen bij het beheersen van algenbloei in wateren en ze zorgen voor een natuurlijke afbraak van stoffen en de nutriëntenkringloop door afvaluitscheiding. Ook verbeteren ze de bodemkwaliteit door holen te graven (vergelijkbaar met het bekendere voorbeeld van regenwormen). Maar misschien wel het belangrijkste is dat ze een belangrijke voedselbron zijn voor verschillende soorten organismen, inclusief dieren zoals; zoogdieren, vogels, vissen, reptielen en zelfs andere amfibieën! En in sommige samenlevingen zijn ook mensen afhankelijk van amfibieën als voedselbron.

Naast al deze natuurlijke functies, helpen amfibieën ook de geneeskunde en wetenschap vooruit, omdat ze worden onderzocht als ‘modelorganismen’. Zo worden kikkers vaak bestudeerd in onderzoeken over embryologie, groei en giftige stoffen. En salamanders vormen bijvoorbeeld de focus van allerlei studies over hun verbazingwekkende vermogen om verloren ledematen en andere lichaamsdelen opnieuw te laten teruggroeien! De biologie van amfibieën leert ons dus veel over evolutie, gezondheid en natuurlijke processen.

De gevoelige huid van amfibieën leest ons de les!

Omdat amfibieën meestal een vochtige, gevoelige huid hebben die zeer permeabel is voor in wateroplosbare moleculen en voedingsstoffen, zijn ze voor hun gezondheid en overleving afhankelijk van een schone leefomgeving van goede kwaliteit. In vervuilde omgevingen, in een versnipperde leefomgeving, of in gebieden die snel veranderen door de opwarming van de aarde en de effecten van klimaatverandering, zijn amfibieën een van de eerste groepen dieren die verdwijnen. Daarom worden ze als ‘bio-indicatoren’ beschouwd: als ze aanwezig zijn is dat een goed teken! Maar als ze verdwijnen kan dit een waarschuwing zijn…

Amfibieën, onze handige bio-indicatoren, lopen gevaar

Amfibieën zitten momenteel in de problemen. Ondanks pogingen tot instandhouding, wordt deze groep dieren geconfronteerd met een uitstervingscrisis. Dit is zorgwekkend, juíst omdat amfibieën een gezond milieu vertegenwoordigen – iets dat ook van direct belang is voor de menselijke gezondheid. De wereldberoemde Sir David Attenborough zei hierover het volgende:

“Amfibieën zijn het levensbloed van veel omgevingen en spelen een sleutelrol in de functie van ecosystemen, en het is zowel buitengewoon als angstaanjagend dat de wereld in slechts enkele decennia de helft van al deze soorten zou kunnen verliezen.”

Meer over waarom het met amfibieën nu niet zo goed gaat lees je hier: ‘Zes redenen achter de wereldwijde achteruitgang van amfibieën.’

Mijn wens: een metaforische kus aan alle amfibieën!

We hebben het sprookje al omgedraaid: de prinses respecteert en kust de kikker, in plaats van dat ze deze in het rond katapulteert. Het kussen van kikkers en salamanders in real life is geen goed idee en wordt dan ook niet aanbevolen (gelukkig zullen daar weinig mensen om treuren). Maar het minste wat we kunnen doen voor amfibieën in de moderne wereld is beter vroeg dan (te) laat beseffen dat ze een weerspiegeling vormen van de natuurlijke gezondheid en schoonheid van de planeet – en ze daarom steunen. Onder hun gevoelige, fascinerende huid zijn ze misschien geen prinsen, maar iets veel beters: indicatoren van het leven. Amfibieën hebben een metaforische kus van de mens nodig om te gedijen.

Dit is de reden waarom veel wetenschappers amfibieën bestuderen en waarom natuurbeschermers over de hele wereld actie ondernemen om amfibieën in het wild te beschermen. Er klinkt een steeds luidere oproep om vermindering van pesticiden en meststoffen in de landbouw en een groeiend verantwoordelijkheidsgevoel om het gebruik van verontreinigende stoffen door industrieën, evenals door huishoudens, te verlagen. Het is simpel: hoe schoner en natuurlijker de omgeving, hoe meer amfibieën erdoor aangetrokken worden. Dus de volgende keer dat je een pad in je tuin ziet rondhuppelen, of een salamander in je vijver ziet zwemmen, neem dan even de tijd om de betekenis van hun aanwezigheid te waarderen. De wonderen zijn de wereld echt niet uit!