'China denkt hetzelfde over bewerken menselijke genen als het Westen'

In het Westen worden nieuwe technieken vaak eerst gezien als iets engs. Men is bijvoorbeeld bang voor de straling van mobiele telefoons en wifi-netwerken. Hoe kijkt men in China aan tegen nieuwe technologische ontwikkelingen?

“In de traditionele Chinese filosofie zijn mensen onderdeel van de natuur. Ook technologie is iets natuurlijks. Bovendien blijf je met nieuwe technieken toch de natuurwetten – zoals zwaartekracht – volgen. Daarom zien Chinezen nieuwe technologie niet als iets slechts. Het ligt er gewoon aan hoe je zo’n nieuwe techniek inzet: voor een goed of voor een slecht doel.”

Hoe kijkt men in China naar het bewerken van menselijk DNA?

“In het algemeen zijn we in China niet zo anders dan in Europa. Wat Jiankui He gedaan heeft wordt in China ook gezien als een fout. Het is niet goed dat hij de tweeling in gevaar gebracht heeft. Wanneer we het hebben over het gebruiken van CRISPR-Cas9 bij mensen, is er in China nog geen consensus. Als het gebruikt wordt om volwassen mensen met een ziekte te genezen, wordt het als oké gezien. Maar wanneer het gebruikt wordt om het DNA van embryo’s te bewerken, zijn we daar nog niet over uit. Dat is nog een groot punt van discussie.”

Is het zo dat China voorop wil lopen in het aanpassen van menselijk DNA?

“Ik denk niet dat een land op dit gebied van onderzoek zou willen achterblijven. De reden is simpel: deze technologie heeft een enorm potentieel voor de behandeling van ernstige genetische ziekten en ziektepreventie en speelt ook een rol bij het verkrijgen van kennis over menselijke genetica en evolutie. Het valt niet te ontkennen dat de technologie in de toekomst waarschijnlijk een belangrijke rol zal spelen in de gezondheidsindustrie.

Waarop richt het Chinees onderzoek zich nu voornamelijk?

“Vanwege de enorme ethische controverse over deze technologie, richt China zich nu voornamelijk op de basiskennis van technologieën waarmee je genen kunt bewerken, in plaats van het ontwikkelen van technologieën waarmee je menselijke genen kunt aanpassen. Men wil eerst de efficiëntie, nauwkeurigheid en veiligheid van de CRISPR-Cas-technologie verbeteren voor niet-menselijke toepassingen.”

Mag er in China onderzoek gedaan worden op embryo’s?

“Ja, dat mag. Maar onderzoekers mogen alleen embryo’s gebruiken die over zijn van IVF-behandelingen, als de ouders daarmee instemmen. De embryo’s mogen dan voor maximaal veertien dagen gebruikt worden voor onderzoek, als dat goedgekeurd is door een medisch-ethische commissie. Het is dus niet toegestaan om embryo’s te maken voor wetenschappelijk onderzoek.”

Hoe kijkt men in China aan tegen IVF?

“De meeste fertiliteitsbehandelingen vinden plaats in publieke ziekenhuizen. Ouders houden het meestal geheim wanneer ze IVF-behandelingen ondergaan. Er heerst een taboe op in China. Het gaat tegen tradities in om je kind via een onnatuurlijke weg te krijgen.”

Wat vindt u zelf van het aanpassen van embryo-DNA?

“Ik denk dat het sociale ongelijkheid tot gevolg gaat hebben. Rijke mensen kunnen eerder nieuwe technologieën gebruiken dan arme mensen. Daardoor kunnen die rijke mensen een nieuwe klasse gaan vormen. Een soort nieuwe adel, bestaande uit ‘betere’ mensen, met ‘betere’ genen. Dit zou kunnen leiden tot een grotere sociale ongelijkheid. Maar er is ook een kans dat die genetisch bewerkte mensen als monsters gezien gaan worden, die lijden onder sociale discriminatie… We weten het niet. Ik denk dus dat we CRISPR-cas niet moeten gebruiken om embryo-DNA te verbeteren zolang we niet zeker weten welk effect het heeft. Daarnaast moeten we veel technisch, maar ook sociaal onderzoek blijven doen naar de risico’s.”

U heeft een tijd in Amerika onderzoek gedaan naar het verschil tussen China en Amerika, qua medische ethiek. Waar kwam u achter?

“In Amerika ligt de focus van een arts op de autonomie van de patiënt. Dokters hechten daar veel waarde aan het informeren van de patiënt over zijn ziekte. In China kijkt men meer naar wat het beste voor de patiënt is en informeert daarom eerst familieleden over de aandoening van de patiënt. Zij weten het beste of een patiënt emotioneel gevaar loopt wanneer hij slecht bericht krijgt over zijn medische toestand.”

Is er iets veranderd in China als het gaat om medische ethiek sinds de actie van Jiankui He?

“In China zijn er pas sinds toen jaar medisch-ethische commissies in ziekenhuizen om onderzoek te reviewen. Door Jiankui He werd duidelijk dat het er nog niet genoeg zijn. Er worden daar de komende tijd meer en betere mensen voor opgeleid.”