De grote clitoris cover-up

De clitoris is terug! Al is ‘ie eigenlijk nooit weggeweest, behalve dan uit de biologieboeken. Door de geschiedenis heen is de clitoris meerdere malen ontdekt, en weer vergeten. Sinds kort staat de clitoris ook afgebeeld in een biologieboek voor tweede klassers! Mooi nieuws, maar de penis stond er altijd al in. En deze eeuwenlange clitoris cover-up is eigenlijk maar het topje van de ijsberg.

6 juli 2021

De clitoris is terug! Eigenlijk is ‘ie nooit weggeweest, behalve dan uit de biologieboeken. Al in de 17e eeuw stond de vrouwelijke tegenhanger van de eikel beschreven in anatomische boeken. Maar na verloop van tijd verdween de clitoris weer uit de literatuur, door het toenmalige taboe op en desinteresse in vrouwelijke seksualiteit.

In die tijd werd immers gedacht dat de vrouw alleen goed was voor het krijgen van kinderen. Waarom zou je in die tijd nadenken over vrouwelijke seksualiteit? Tekenaars van antieke anatomische boeken benoemden de clitoris, vulva of vagina vaak niet eens. Of, wanneer tekenaars deze bij uitzondering wel noemden, knipten de eigenaren van het boek de afbeelding nog wel eens vakkundig weg. Of ze bedekten het met blaadjes of een hand, zoals op de afbeelding hiernaast.

In 1901 stond de clitoris nog wel beschreven in de beroemde Gray’s Anatomy (van de serie ja!), maar in de editie van 1948 niet meer: opeens was het tonen van de clitoris immoreel! Alsof er tussen de 17e eeuw en 1948 niks veranderd was…

Genoeg over vroeger. Nu is het wel beter, toch? Dat had je gedacht! Eind mei 2021 kwam er een nieuwsbericht naar buiten: “Eindelijk staat de clitoris ook in biologieboek middelbare scholen.” Dat is toch gek? De penis, met zwellichamen, zaadleider, en alles erop en eraan stond in z’n volle glorie (pun intended) in de biologieboeken voor scholieren, maar de clitoris niet. Alsof het alleen maar belangrijk is om te weten hoe seks en geslachtsorganen bij jongens en mannen werken, maar niet bij meiden en vrouwen.

Het topje van de ijsberg

Eigenlijk is dit voorbeeld van de penis en clitoris maar het topje van de ijsberg. De standaard binnen de medische wetenschappen is lange tijd de man geweest. Algemene kennis over het menselijk lichaam is vooral kennis over het mannelijk lichaam. Dat zagen we al in het penis/clitoris voorbeeld.

Kennis over symptomen is vooral kennis over hoe mannen symptomen ervaren. Wanneer ik bijvoorbeeld Google op ‘hartaanval’, krijg ik slechts afbeeldingen van mannen die naar hun borst grijpen. Vrouwen daarentegen kunnen hele andere klachten dan pijn op de borst ervaren tijdens een hartaanval, zoals kaakpijn, duizeligheid en vermoeidheid. Maar dat zien we niet terug in de afbeeldingen.

Screenshot van een Google zoekopdracht ‘heart attack’
Google

Kennis over de werking van medicijnen is vooral kennis over hoe medicijnen werken bij mannen. Maar het mannen- en vrouwenlichaam verschilt sterk: vrouwen hebben meer en een ander soort vet dan mannen, wat de werking van medicijnen mogelijk beïnvloedt.

Dat laatste zag je misschien wel bij de klinische onderzoeken naar coronavaccins. De resultaten daarvan werden niet uitgesplitst naar mannen en vrouwen. Daardoor zien we belangrijke verschillen in de werking van het vaccin tussen mannen en vrouwen misschien wel over het hoofd. Maar, het toppunt van de mannelijke standaard in onderzoek naar medicijn werking is de studie in de jaren 70 waarin een medicijn tegen baarmoederhalskanker getest werd op mannen.

Verandering!

Gelukkig is er de laatste twee decennia veel veranderd! Meer en meer wetenschappelijk onderzoek maakt onderscheid tussen mannen en vrouwen. Zo ook mijn promotieonderzoek: hiermee probeer ik een klein steentje bij te dragen aan het vergroten van kennis over man/vrouw-verschillen in het ervaren van symptomen en ziekte. Zo bekijk ik of er verschil is in het aantal symptomen dat mannen en vrouwen hebben, of mannen vaker dan vrouwen een diagnose krijgen voor hun symptomen, en of mannen evenveel naar de huisarts gaan voor lichamelijke klachten als vrouwen.

Er is nog heel veel onbekend over hoe symptomen en ziekten zich gedragen bij vrouwen. En of gender, de sociale rolpatronen die de maatschappij van een man of vrouw verwacht, een rol speelt bij het al dan niet ervaren van lichamelijke klachten. Er valt dus nog genoeg terrein te winnen voor het vrouwelijk lichaam in de wetenschap. Inmiddels is met de clitoris in de boeken een kleine stap gezet. Maar er is nog een lange weg te gaan.

Reageer