Staatsgeheimen ontdekken met Google

Het arsenaal aan tools voor zijn werk is verrassend klein, aldus Postma. Hij gebruikt een applicatie om websites op te slaan en voor de rest komt het neer op zoekmachines, kennis van het internet en analytisch vermogen. Het gebruik van openbare bronnen is cruciaal. Onderzoekers van Bellingcat zeggen niet te infiltreren, (privé)data aan te nemen of zelfs maar een interview te doen. Ook communiceren ze tijdens het onderzoek niet met mogelijke daders maar geven hen aan het einde een kans om te reageren op beschuldigingen.

Het schijnbare gemak waarmee Bellingcat – ruim twintig medewerkers wereldwijd – soms (staats)geheimen of misstanden blootlegt, komt hen wel eens op kritiek te staan. “Je hebt gewoon wat lopen googelen, klinkt het dan. En ja, dat klopt!”, zegt Postma. “Maar waarom heeft niemand dit eerder gedaan dan? De informatie staat vaak al jaren online. Het doorzoeken van sociale media en het internet doen we allemaal dagelijks, maar mensen onderschatten wat je hieruit kunt halen. Je hebt googelen en góéd googelen. We laten hiermee hopelijk ook zien wat er allemaal op straat ligt.”

Slechteriken exposen

Voor Postma is Bellingcat zowel een baan als een roeping; hij wil naar eigen zeggen ‘misstanden en slechteriken exposen’. Is hij dan niet bang dat zo’n slechterik ooit verhaal komt halen? “Dat gaat wel eens door je hoofd, maar dat idee went, soort van. De vraag die je echt moet stellen is of dit het waard is, en dat is het. Ik hoef waarschijnlijk de rest van mijn leven niet meer naar Rusland te reizen (vanwege Bellingcats onderzoek naar het neerhalen van vlucht MH17, waar hij zelf niet bij betrokken was – red.), maar dat vind ik niet zo erg”, zegt Postma.

Deze onderzoeksmethode lijkt onder meer effectief in oorlogssituaties, daar waar staten belangen hebben en waar de lokale journalistiek niet in staat blijkt om claims te controleren en misstanden aan de kaak te stellen. “Neem de oorlog in Syrië. Autoriteiten van Syrië, Rusland en de Verenigde Staten hebben meestal een eigen lezingen van gebeurtenissen, en eigen belangen. Met onze methodologie kun je ook zelf dingen checken en daar wat van vinden. Zonder bronnen op internet en wat burgers zelf delen zouden we hierover in het duister tasten”, zegt Postma.

Instagramposts die adressen verraden, en apps die staatsgeheimen over kernwapens lekken. Bellingcat laat zien dat je veel sporen achterlaat in de digitale wereld. Sporen die gebruikt en misbruikt kunnen worden. Is het beter om acuut te stoppen met het delen van informatie? “Mensen mogen online vertellen wat ze doen, daar zitten ook veel positieve kanten aan”, zegt hij. “Het gaat fout bij massale beïnvloeding op basis van data door één bedrijf, of wanneer regeringen je extreem controleren en straffen voor wat je online deelt. Dit is soms een fijne scheidslijn. Wat je zelf kan doen om die balans te vinden, is het bekijken van je privacyinstellingen en het verkennen van mogelijkheden om dingen niet te delen met een overheid of megacorporatie, maar wel met vrienden en familie.”