Wat Michael Jordan ons leert over talentherkenning

Michael Jordan is volgens velen de beste basketballer die ooit gespeeld heeft. In 13 jaar tijd werd hij met zijn team de Chicago Bulls maar liefst zes keer kampioen. Wie had dat van tevoren kunnen voorspellen?

3 juni 2020

In de Netflixdocumentaire ‘The Last Dance’ staat de heftige basketbalcarrière van sterspeler Michael Jordan centraal. Het is voor veel mensen een welkome afleiding tijdens deze coronacrisis. De documentaire volgt Jordan in het basketbalseizoen van ‘97-98 op weg naar zijn zesde kampioenschap. We zien zijn killer drive, hoe hij weigert zijn team te laten verliezen, en vaak in de slotseconden de wedstrijd beslist met een belangrijke bucket.

De weg naar een professionele sportcarrière loopt in Amerika vaak anders dan in Europa. Waar in Europa jeugdspelers van teamsporten – zoals voetbal- vaak verbonden zijn aan de opleiding van een professionele club, zijn jeugdspelers in Amerika veelal verbonden aan middelbare scholen en universiteiten. Hoe stromen spelers dan door naar een professionele sportcompetitie?

Daar hebben de Amerikanen wat op bedacht. Elk jaar vindt er onder alle professionele teams – met veel show en flair – een draft plaats. Dit is een soort loterij waarin de teams ‘nieuwe’ spelers vanuit universiteiten kunnen kiezen. De draft is zo ingericht dat de teams die in het voorgaande seizoen het slechtst gepresteerd hebben de beste kans hebben om als eerste een speler te kiezen. Dit betekent dus dat zij de beste spelers uit de universiteit kunnen kiezen.

Sportprestaties voorspellen

De draft brengt de vraag met zich mee of we toekomstige sportprestaties ook kunnen voorspellen? Zowel de sportpraktijk als de sportwetenschap zijn hier veelvuldig mee bezig. In de praktijk maakt een scout of coach bij het inschatten van de potentie van een speler (impliciet) een voorspelling. Met oog op de draft kiezen teams spelers waarvan zij verwachten dat die in de toekomst – zij het de lange of korte termijn – het beste zullen presteren; dit is natuurlijk ook een voorspelling.

De sportwetenschap doet onderzoek naar het voorspellen van prestatie door veelal sport-specifiek vaardigheden te bekijken die mogelijk ten grondslag liggen aan talent. Zo wordt er met statistische methoden gekeken wat de relatie is tussen vaardigheden op jonge leeftijd, zoals snelheid, motivatie, of dribbelen met de bal, en prestatieniveau op latere leeftijd. Omdat het accuraat voorspellen van prestaties zo’n hot topic is in zowel de praktijk als de wetenschap, wordt het ook wel de heilige graal van het sportonderzoek genoemd.

Maar hoe goed zijn we nu in het accuraat voorspellen van sportprestaties? Het antwoord op die vraag is waarschijnlijk niet verassend: (nog) niet zo goed, want het voorspellen en herkennen van talent blijkt ontzettend lastig. Wanneer we de wetenschappelijke literatuur bekijken lijkt er geen specifieke set vaardigheden te bestaan die voorwaardelijk zijn voor latere topprestaties. Spelers die het hoogste niveau bereiken doen dat vaak op verschillende manieren, waarbij vaardigheden en skills op verschillende manieren op elkaar inwerken. Daarnaast ontwikkelen spelers zich vaak ‘grillig.’ Spelers die op jonge leeftijd de beste zijn van hun team, zijn dat niet altijd op latere leeftijd (en vice versa). Topprestaties op jonge leeftijd zijn dus niet altijd een voorwaarde om later de top te halen.

Terug naar MJ

Zelfs de carrière van Michael Jordan – de beste basketbalspeler ooit – laat zien hoe moeilijk het is om talent te herkennen en prestaties te voorspellen. In de documentaire zien we namelijk dat Jordan op 15-jarige leeftijd in eerste instantie niet wordt geselecteerd voor zijn ‘varsity’ team (het hoogste niveau van de middelbare school). Hij was volgens zijn coaches niet lang genoeg. In 1984 doet Jordan mee aan de NBA-draft. Hij wordt als derde gekozen door de Chicago Bulls. Dit is ontzettend hoog, en veel spelers die op die plek geselecteerd werden gingen een glansrijke carrière tegemoet. Toch is het achteraf opvallend dat iemand van het kaliber Jordan niet als eerste werd gekozen in de draft. Niemand, zelfs de Chicago Bulls niet, hadden voorspeld dat Jordan zo goed zou worden.

Michael Jordan bracht samen met Nike een heleboel Air Jordan sneakers uit. Dit is mijn collectie. De meeste zijn inmiddels goed gedragen en versleten. Toch kan ik het niet over mijn hart verkrijgen om ze weg te doen.
Tom Bergkamp voor NEMO Kennislink

Het verhaal van Jordan laat zien hoe moeilijk talentherkenning is. Het betekent echter niet dat we voorspellingen van toekomstige sportprestaties niet kunnen verbeteren. Naast het onderzoek naar vaardigheden die mogelijk ten grondslag liggen aan talent, wordt er ook onderzoek gedaan naar de manier waarop coaches en scouts beslissingen maken en voorspellingen doen. Veelal gebaseerd op de psychologie zijn er bewezen methoden die zij kunnen toepassen om selectiebeslissingen te verbeteren. Hier houd ik mij ook mee bezig in mijn onderzoek, maar dat is een verhaal voor een ander blog. Zorg in de tussentijd dat je het Netflix-account van je oom, tante, neef, nicht, of buurman te pakken krijgt, en bekijk vooral The Last Dance. Het is de moeite zeker waard!